Wyprawa do Mongolii: września 2010

Milo zaczął się ten dzień dla mnie. Pozostało mi przyzwyczajenie z Mongolii, zaraz po przebudzeniu sprawdzam pocztę, facebooka i nasz blog. Wstaje wcześnie bo jeszcze odczuwam skutki przesunięcia czasowego... W każdym razie pisze ponieważ dostałem bardzo ciepłego maila. Wiem ze korespondencji nie powinno sie publikować szerzej ale ten mail na to zasługuję

"Mam na imię Marta i jestem studentką z Wrocławia. Wczoraj usłyszałam w faktach o waszej wyprawie do Mongolii i zaciekawiona tematem, użyłam Googli, żeby sprawdzić czy opisaliście gdzieś swoją przygodę. I tak trafiłam na waszego bloga. Przeczytałam go jednym tchem… Ciekawość kolejnych postów wygrywała z rozsądkiem, który podpowiadał mi, że powinnam przełożyć czytanie na kiedy indziej, bo jest po pierwszej w nocy, a rano musze wcześnie wstać. Nie mogłam się oderwać, więc ostatecznie zdecydowałam, że wstawaniem będę się martwić rano :-)

Dzięki waszym opisom poczułam atmosferę przygotowań do wyprawy, potem klimat niesamowitej, pięknej podróży, byłam na pustyni, na targu i prawie poczułam zapach baranich flaków, o których dowiedziałam się, że są nieśmiertelne ;) Tylko ta część opisów dotycząca szczegółów kwestii motoryzacyjnych pozostanie dla mnie na zawsze tajemnicą ;-)

Postanowiłam do Was napisać, żeby dać znać, że jestem pełna podziwu dla waszej odwagi i determinacji w realizacji marzeń swoich i nie tylko. Myślę, że podarowaliście tym dzieciom piękny prezent i że będą długo długo wspominać ten radosny czas spędzony z Wami. Byłam wzruszona i uśmiechnięta od ucha do ucha czytając opisy waszych wizyt w sierocińcach :-)

Wasz przykład napełnia mnie optymizmem, wiarą w ludzi i w to, że nie ma rzeczy niemożliwych – trzeba tylko bardzo mocno chcieć :-) Myślę, że pamięć o waszym przedsięwzięciu doda mi zapału i wytrwałości w dążeniu do celów jakie sobie wyznaczyłam i odwagi w planowaniu moich wymarzonych podróży.
Dziękuję za inspirację :-)

Pozdrawiam Was bardzo serdecznie

Marta"

Marto, cieszę się, że dostaliśmy od Ciebie wiadomość. Niezwykle przyjemne jest to, że nieznana osoba, tak pozytywnie i ciepło wypowiada się o nas i o tym co zrobiliśmy. Opinie ludzi z zewnątrz są niezwykle cenne dla nas ponieważ własnie wtedy wiem że to co robiliśmy było warte prób i starań. Te dzieci również nam zapadną na długo w pamięci.

Pozdrawiam
Łukasz

1. Wyglad miasta

Ulan Bator nawet w naszym przewodniku (ktory zdaje sie nieco podkoloryzowywac niektore aspekty Mongolii) opisany jest jako najbrzydsza stolica swiata. Jest to oczywiscie prawda ale nie jest to jedyny rekord nalezacy do tego miasta. Jest to takze stolica najmlodsza (Zalozona w 1639 roku) oraz najzimniejsza (srednia roczna temperatura to -0,6 stopnia Celsjusza). Wracajac jednak do estetyki miasta - coz czyni miasto tak brzydkim? Po pierwsze architektura i urbanistyka. Wiekszosc zabudowy to 4-6 pietrowe postkomunistyczne bloki, ktore gdzieniegdzie ustepuja miejsca wyzszym 8-10 pietrowym kolegom. Miedzy nimi wytyczone sa (dosc spore akurat) podworka, na ktorych poza betonem, smietnikiem, zwalami ziemi i gruzu w zasadzie nic nie ma, a raczje nie byloby gdyby nie niedawna akcja budowy placow zabaw. Nie pytalismy o to zadncyh 'lokali' ale widac, ze wszystkie urzadzenia sa nowe i zadbane, prawdopodobnie wiec nie maja wiecej niz rok-dwa. Wiekszosc blokow pobudowanych jest wzdluz glownych ulic, ktore w przewazajacej mierze krzyzuja sie pod katami prostymi. Placow jest niewiele, a te ktore istnieja sa puste i brzydkie. W oczy bije niemal absolutny brak zieleni. Na tym polu jednak, tak samo jak w przypadku podworek, widac pewne dzialania wladz miasta - przy remontowanych ulicach przygotowywane sa klomby a gdzie tylko to mozliwe sadzone sa drzewa. Poki co jednak zdecydowana wiekszosc powierzchni miasta stanowi beton, asfalt i pylast ziemia. Ta ostatnia powoduje, ze w miescie nieustannie unosi sie pyl, ktory Lukasz i Michal uznali za wyjatkowo nieprzyjemny a Jacek podejrzewa o bycie jednym z czynnikow, ktore wywolaly u niego zapalenie pluc. Powyzszy opis odnosi sie glownie do centrum. Miasto jednak to znacznie wiecej, wiec kilka slow poswiece opisaniu warunkuch panujacych w 'dzielnicy jurtowej', w ktorej zreszta mieszakmy.

Nie jest dla nikogo rzecza niespodziewana, ze wegetarianie maja w Mongolii ciezko. Tutejsza kuchnia jest typowo miesna a warzyw jest niewiele. Prawdopodobnie dzieki temu na ulicach nie gnija ich resztki. Wegeterianom (a takze wszystkim wrazliwym osobom) na pewno jednak nie spodobaly sie inne resztki kuchenne zalegajace uliczki naszej dzielnicy. Do codziennosci naleza uciete kopyta, ogryzione zebra i piszczele, czeste sa jeszcze okrwawione fragmenty kregoslupow, czaszki lub nawet cale konskie glowy. Oczywiscie towarzyszy temu bardzo specyficzny zapach. Jesli juz przy zapachach jestesmy to nie moge nie wspomniec o glownej woni unoszacej sie niemal wszedzie - na ulicach, w barach, w samochodach... Jest to smrod (niesmiertelnych*) baranich flakow. Nie da sie od niego uciec i nie da sie przyzwyczaic. Smierdza tez masy smieci wyrzucanych wprost na ulice czy do rzeki. Bardzo smutny widok stanowia koryta prawie wyschnietych rzek, ktore sa niemal calkiem zasypane plastikowymi butelkami, torbami, resztkami jedzenie, puszkami, butelkami, kartonami i cala reszta zdobyczy cywilizacji.

Skoro mamy za soba opis wizualny i zapachowy pora na doznania sluchowe. Mongolscy kierocy, jak juz pisalem w jednym z pierwszych wpisow, trabia namietnie i nalogowo. Tak wiec w miescie nieustannie rozbrzmiewa kakofonia klasonow, wsrod ktorych obok zwyklych, irytujacych zdarzaja sie bardzo ciekawe 'organki' wygrywajace rozne melodie. Drugim typem odglosow sa ciagle, niezidentyfikowane halasy dobiegajace z innych budynkow naszego jurtowiska. Przez cala noc slychac uderzenia mlotow, stukot desek, brzek wiader - zdaje sie - nieustajacej budowy. Do tego oczywiscie szczekanie psow i odglos przejezdzajacych dosc niedaleko pociagow. Najgorszym jednak halasem byl deszcz, ktory obudzil nas pewnego poranka. Okazalo sie, ze jurta dziala jak pudlo rezonansowe - przy intensywnym opadzie czulismy sie jak w srodku werbla! Nic dziwnego, ze jurty rozpowszechnione sa tylko w regionach o bardzo suchym klimacie.

Tak wiec Ulan Bator jest miastem brzydkim, smierdzacym i halasliwym. Generalnie nie poleca sie zostawania tutaj dluzej niz to niezbedne, chociaz musze przyznac, ze z czasem mozna przywyknac do specyfiki tego miasta.

2. Sklepy i targi

Sklepow w Ulan Bator Pelno. Wszystkie glowne ulice sa nimi doslownie usiane, nie brakuje ich tez w miejscach mniej uczeszczanych a nawet w naszej dzielnicy jurtowej, ktora wczesniej nazywalismy slumsami. Co sprzedaja? Najlatwiej zorientowac sie patrzac na szyldy. Nie wiem z jakiego powodu ale na kazdym szydzie poza nazwa sklepu sa nadrukowane zdjecia produktow sprzedawanych w srodku (tak jest w calej Mongolii). Bardzo nam to ulatwia zycie, poniewaz nie znajac mongolskiego od razu wiemy czy stoimy przed barem, sklepem spozywczym, sklepem z artykulami gospodarstwa domowego i czy w danym sklepie dostaniemy alkohol (ciekawostka: w Polsce mowiac o alkoholu uderzamy kantem dloni w bok szyji a Mongolowie pstrykaja sobie w grdyke). W sklepach ciezko jest sie porozumiec a co gorsza, w mniejszych sklepikach nie obowiazuje kolejka - klienci ustawiaja sie wzdluz lady, kazdy wcyiaga odliczona sume pieniedzy i mowi co chce kupic a sprzedawczyni obsluguje wedlug sobie tylko znanego klucza. Jest to bardzo klopotliwe gdy chce sie cos kupic ale nie wie sie ani jak sie nazywa ani ile kosztuje. Zwykle trzeba po prostu poczekac az w sklepie nie bedzie juz inych klientow. Wybawienie jednak nadchodzi z Polski! Otoz w mongolskich sklepach mozna znalezc calkiem sporo produktow spozywczych rodem z ojczyzny. Tak wiec mamy ogorki konserwowe, leczo pieczarkowe, jakies salatki w occie, soki fortuny, pysio, tarczyn, draze kokosowe 'Korsarz', sardynki w oleju i wiele innych. Poza malymi sklepami istnieje kilka galerii handlowych, w tym popularny State Department Store (ktory ukladem wnetrza przypomina nieco wroclawski PeDeT) ktory jest jednym z niewielu miejsc, w ktorym znalezc mozna szeroki asortyment swiezych warzyw (chociaz ceny drakonskie), duzy wybor produktow mlecznych, mies, szynek, produktow garmazeryjnych, mrozonek itd. itp. Co prawda jakosc niektorych produktow moze budzic watpliwosci, jednak jest tu i tak duzo lepiej niz w wiekszosci innych sklepow, nie mowiac juz o targowiskach.

Skoro juz przy targowiskach - w Ulan Bator poza dosc dokladnie juz opisanym przez nas Black Market natknac sie mozna na powstajace i znikajace co kilka dni niewielkie zgromadzenia handlujacych ludzi. Zwykle sprzedajaji warzywa i zwykle wszyscy to samo. Jednego dnia w drodze na dworzec natknelismy sie na kilkanascie osob sprzedajacych ziemniaki, marchewki, kapuste i cukinie, innego dnia pojawily sie ogorki gruntowe i pomidory. Mozna odniezc wrazenie, ze handel ten rozpoczyna sie od dostawy (najprawdopodobniej minibusem :) ) warzyw gdzies z prowincji a potem towar sprzedawany jest przez detalistow na ulicy. Oczywiscie istnieje tez mnostwo sklepow sprzedajacych odzierz. W oczy najbardziej rzucaja sie wystawy wielkich swiatowych marek widoczne na glownym placu miasta oraz rozsiane po calym centrum sklepy sprzedajace ubrania wykonane z mongolskiego kaszmiru i wielbladziej welny. Generalnie asortyment dostepny w sklepach w Ulan Bator nie odbiega dalece od tego znanego z miast europejskich (z wyjatkiem zywnosci, ktorej jest mniej i jest gorszej jakosci).

3. Restauracje, bary i kawiarnie

Barow i restauracji w Ulan Bator jest mnostwo. W zasadzie na kazdym kroku (w centrum) mozna spotkac miejsce oferujacym jedzenie. Przybytki te mozna podzielic na trzy rodzaje - tanie ale brudne i smierdzace, nowe, czyste i nieco drozsze oraz restauracje uchodzace za eleganckie. W tych pierwszych mozna sie najesc juz za 3000MNT (7,5zl), w tych drugich trzeba sie liczyc z wydatkiem 6000MNT (15zl) w trzecich dania glowne zaczynaja sie od okolo 9000MNT (22,5zl). Jak widac ceny nie sa wysokie. Ulan Bator nalezy do jednych w niewielu odwiedzonych przeze mnie (Jacka) miejsc, w ktorych taniej jest jadac w tanich barach niz samemu gotowac sobie posilki. Kupno ryzu, warzyw i miesa na podstawowe risotto (nie licze przypraw, oleju itp.) kosztuje tyle co trzy duze posilki w niedrogim barze (z napojami wlacznie). Niestety asortyment tych miejsc jest ubogi, nudzi sie juz po kilku wizytach. Generalnie dominuja niesmiertelne baranie flaki, ktore mozna zjesc z ryzem albo w zupie, albo z makaronem. Zupy do wyboru sa zwykle trzy - rosol z kluskami, barsz ukrainski i warzywna. Do tego najczesciej ryz i salatka z kapusty i/lub warzywna (niemal dokladnie takie same jak w Polsce). Jedzenie jest przyprawiane jedynie symbolicznie sola, wiec generalnie nie powala bogactwem smaku i aromatu. Czlowiek ma sie nim najesc do syta i tyle. Nieco lepiej sytuacja wyglada w drozszych barach i restauracjach. Asortyment dan jest szerszy (chociaz nadal kroluja "niesmiertelne"), porcje wieksze i lepiej doprawione. Osoby znudzone dosc uboga kuchnia mongolska moga wybrac sie do jednej z wielu restauracji koreanskich lub (ale to juz wymaga nieco poszukiwan) trafic do miejsc z kuchnia indyjska, tajska lub nawet srodziemnomorska. Nie ma co ukrywac, ze najwiecej doswiadczenia mamy z barami najtanszymi. Zaobserwowalismy tam na przyklad, ze norma jest kladzenie miesa (zwykle w postaci gulaszu) na purree ziemniaczanym nie tylko po to aby wydawalo sie, ze miesa jest wiecej ale po to aby te ziemniaki... podgrzac. Niestety podobny zaszczyt zadko spotyka frytki, ktore podawane sa po prostu na zimno. Chcialbym zobaczyc mine osob, ktore narzekaja ze w McDonaldzie frytki smazone sa w starym oleju!
Skoro jestesmy juz przy miedzynarodowych fast foodach - w Mongolii ich nie ma. Moze to i dobrze, moze zle, ale fakt faktem - wszyscy tesknimy za soczystym kurczakiem z KFC, frytkami z 'Maca' czy poteznym Whopperem z Burger Kinga. Nie mowiac juz o pizzy, ktora tutaj, nawet swiezo wypiekana, przypomina pizze z mrozonki (chociaz Lukasz i Michal mowia, ze zdazyla im sie ostatnio dobra). Mongolowie najczesciej jedza ich tradycyjne potrawe - pierogi (zamykane o gory) wypelnione "niesmiertelnymi". Dla nas sa one niemal nie do zjedzenie (ze wzgledu na 'specyficzny' zapach) lecz lokale je uwielbiaja i jedza przy kazdej okazji. Najbardziej zdziwila (zeby nie powiedziec - zniesmaczyla) nas praktyka przegryzania takiego pieroga na pol po czym wlewania wyciekajacego tluszczu i sokow do... herbaty z mlekiem.

Po obiedzie czlowiek ma zwykle ochote napic sie kawy. Jezeli nie zdecydowal sie pojsc do drogiej restauracji to musi w tym celu zmienic lokal. W Ulan Bator spotkac mozna calkiem nowe, ladne i zadbane kawiarnie, w ktorych jednak espresso potrafi kosztowac tyle co caly zjedzony przed chwila obiad. Nie spotkamy tu jednak barow kawowych typu Starbucks, CoffeePlanet itp. ani zadnej innej alterntywy, wiec coz, trzeba placic. Na szczescie serwowana kawa jest naprawde dobra.

Jesli wieczorem przyjdzie ochota na piwo lub cos mocniejszego mozna wybrac sie do pubu. Wiekszosc z nich jest do siebie blizniaczo podobna i sprawia wrazenie pozbawionych klimatu, niezbyt przyjemnych miejsc. Niemal na kazdej wiekszej ulicy mozna spotkac "Irish Puby" a nam udalo sie trafic do pubu czeskiego gdzie z ogromna przyjemnoscia napilismy sie oryginalnego, zimnego Pilsnera Urquella. Niestety zapomnielismy przedtem spytac o cene (11zl za butelke). Ceny lokalnych piw sa niemal identyczne jak w Polsce, tak w sklepach jak i w pubach czy klubach. A raczej jednym klubie, ktory odwiedzilismy, ktory nazywa sie Metropolis i jest oficjalnie najlepszym klubem w Mongolii. Zeby sie nie rozpisywac powiem tylko, ze wroclawskie kluby sa na nieco lepszym poziomie choc ten mogolski nie jest tak zatloczony i jest nowy, zadbany z dobra wentylaja. Dziewczyny w klubie prezentowaly sie naprawde znakomicie.Oczywiscie muzyka i poziom glosnosci zostawia wiele do zyczenia.

Podsumowujac - Ulan Bator oferuje duzo taniego ale niezbyt interesujacego jedzenia, nieco relaksu w kawiarniach i troche zabawy w pubach i klubach. Nie jest zle ale jakos szczegolnie dobrze tez nie. Ot, da sie zyc.

4. Transport

Spacerujac ulicami Ulan Bator nietrudno dostrzec, ze jego mieszkancy korzystaja z kilku glownych form transportu.

Po pierwsze od razu widac dosc duze zageszczenie pieszych. Jest to calkowicie normalne i zrozumiale - centrum miasta jest male, chodniki sa waskie, wiec sila rzeczy potrafi sie zrobic tloczno. Najwiecej ludzi kreci sie przy przystankach autobusowych i na glownych ulicach handlowych. Stwarza to dobre warunki do pracy kieszonkowcom, ktorzy juz pierwszego dnia probowali okrasc Lukasza. Na szczescie na tym nasze z nimi doswiadczenia sie zakonczyly, po czesci pewnie dlatego, ze od tego czasu bardzo sie pilnujemy. Jesli nie ma sie w planach eskapad poza okolice centrum, chodzenie jest tu bardzo dobrym wyborem. Spacerujac, nawet bez celu, po ulicach Ulan Bator nie sposob sie zgubic (niestety nie sposob tez znalezc czegokolwiek ciekawego**).

Druga forma komunikacji, ktora rzuca sie w oczy, sa prywatne samochody. Jest ich mnostwo co w polaczeniu z mala iloscia drog i ich fatalnym stanem technicznym powoduje, zwlaszcza wieczorami, ogromne korki. Roznia sie one nieco od tych znanych z polskich miast. U nas korek jest czyms przejsciowym, czyms co sie zdarza, co trzeba przeczekac i pojechac dalej. Tutaj korek jest zjawiskiem permanentnym. O sytuacji wyjatkowej mozna mowic gdy uda sie plynnie przejechac jedna lub dwie przecznice. Najgorzej sytuacja wyglada wieczorami gdy stoi cale miasto, wszyscy na siebie trabia, policja robi wszystko co moze a i tak idac piechota mozna dotrzec wszedzie dwa razy szybciej niz samochodem. Najdziwniejszym przy tym zjawieskiem jest to, ze mieszkancy bardzo czesto w takich korkach lapia taksowki! Wiem, ze nie placi sie tutaj za czas a jedynie za przejechany dystans (nieco ponad 1zl/km) ale zajecie miejsca w taksowce, w takim korku oznacza wydluzenie swojej podrozy conajmniej dwukrotnie! Ponownie uderza ta niezrozumiala, mongolska logika.

W Ulan Bator istnieje komunikacja miejska. Jest kilkanascie (kilkadziesiat?) linii autobusowych i trolejbusowych, ktore ciesza sie dosc duzym powodzeniem. Bilety nie sa drogie, przystanki dosc gesto porozmieszane a same autobusy wygoda przypominaja popularne jeszcze do niedawna u nas Ikarusy. Na uwage zasluguje fakt, ze bilety sprzedawane sa wewnatrz autobusu a z glosnikow ciagle plynie uspokajajaca, mongolska muzyka.

Czwarta forma transportu sa 'ulubione' przez nas minibusy. Zabieraja one po kilkunastu pasazerow z przystankow autobusowych i woza na dluzszych trasach - na przyklad na Black Market. Przejazd nie jest zbyt komfortowy ale za to tani. Ciekawostka jest to, ze podroz powrotna (w strone centrum) zawsze jest o 100 MNT (25gr) drozsza od podrozy "tam".

* "Niesmiertelne baranie flaki" zostaly tak przez nas nazwany gdyz po pierwsze wystepuja doslownie wszedzie a po drugie zdaja sie przetrzymywac najgorsze nawet warunki (np. kilka dni na sloncu w plastikowej torbie) nie tracac swoich "walorow" smakowych. Co prawda potem pasazerowie autobusu nieco wymiotuja ale o tym juz pisalem ;-)
** "Nic ciekawego" to oczywiscie niesprawiedliwe uogolnienie =]